Motosiklet Kazalarında Kaza Anında Kask Nasıl Çıkarılır?

Motosiklet kazalarında herhalde en talihsiz ölüm şekli kask çıkarılmaya çalışırken olan ölümlerdir. Bir motosiklet kazazedesine yardım etmeye çalışırken onun ölümüne neden olmak ta en talihsiz yardım şekli olsa gerek.

Bir motosiklet kazasında olabilecek yaralanma şekillerinden biridir boyun yaralanmaları. İstemsiz, ani ve hızlı boyun hareketleri, boynun olağan dönüş aksine ters bir dönüşe zorlanması; boyun omurlarında hafif çatlaklardan ağır kırıklara kadar çesitli düzeylerde travmaya neden olabilir.

Peki boyun kırığı neden önemlidir? Ufak bir kemiğin kırılması nasıl bir insanın tüm vücudunun felç kalmasına veya ölmesine neden olabilir?

Beyin ve vücut arsasındaki köprüdür boyun omurları. Omurların arasında oluşan tünelden, vücuda dağılan tüm ileti mekanızması geçer. Beyinin vücudu yönetmek, onu yaşatmak, ellerimizi kollarımızı bütün hareketlerini organize edip ve bu hareketleri sağlamak için verdiği emirleri ileten ana sinir hattı (omurilik) boyunda tüm elemanları ile bu tünelden geçer. Etraftaki bu kemik kalkanın kırılması halinde ise omurilik kesilir veya tam kopma olur. İşte facia o zaman başlar. En iyisi felçli kalmak olan bir dizi hadise meydana gelir.

Bu girişten sonra yine motosiklet kazazasına dönebiliriz.

Bir motosiklet kazasında yaralının kaskını çıkarmak bu kadar riskli ise çıkarmayalım diyebiliriz. Kesinlikle doğru olur. Eğer bazı durumlar meydana gelmemişse kaskı çıkarmamak (eğer çıkarmayı bilmiyorsak) yapılacak en doğru harekettir. Benim kaskımda da yazar mesela "Doktor gelmeden kaskımı çıkarmayın" diye. Çünkü pisi pisine ölmeye hele felçli yaşamaya hiç niyetim yok.

Kask ne zaman çıkarılmaz?

•  Yaralının bilinci açık, konuşuyor, solunumu rahat ve böyle devam ediyor kötüye gitmiyorsa kaskı çıkarmayın. (boyun omurlarında çatlak olabilir hiç bir belirti vermeyebilir siz kaskı bilinçsizce çıkartmaya çalısırken çatlağı kırık haline getirirsiniz.)
•  Yaralının bilinci açık boynunun ağrıdığını, elinin kolunun karıncalandığını söylüyorsa asla kaskı çıkarmayın. Omurilikte zedelenme olma ihtimali var. Bilinçsiz her hareket olayı tamamlar.
•  Yaralının bilinci kapalı, ama solunumu rahat ağzında, burnunda herhangi bir yaralanma belirtsi yok. Solunumu takip ederek kaskı çıkarmayınız.

Kask ne zaman çıkarılır?

•  Yaralının bilinci kapalı ise ve solunumu rahat değilse bilinçli bir şekilde kask çıkarılır.
•  Yaralının bilinci kapalı yüzünde ağzında ciddi yaralanma ve kanama var ise bilincli bir şekilde kask çıkarılır.
•  Yaralının bilinci acık, solunumun rahat olmadıgını ifade ediyor ise bilinçli bir şekilde kask çıkarılır.
•  Yaralının bilinci acık vucudunda ağır travma ve kanama var ise kask bilinçli bir şekilde çıkarılır.

Gelelim şimdi can alıcı soruya:

Peki bilincli olarak kaskı nasıl çıkaracağız ?

Öncelikle işin mantığını anlamaya çalışalım sonra çıkarma tarifi yapalım. Mantığı anladıktan sonra tarifi ezberlemenize bile gerek yok. Aynı matematik gibi.

Öncelikle boyun omurlarında kırık ihtimali varsa içinden geçen omuriliği zedeyebilecek her türlü hareket YASAK. Bir cam silindir düşünün içinde de tamamen cidarına yapışık bir şişik balon düşünün. Tamamen hayal ürünü. Silindiri bir şekilde tam oratadan ikiye kesildiğini ama bütünülüğünün bozulmadığını hayal edin. Yani kesik iki uç hala birbirine değiyor kopma olmamış kayma olmamış sadece silindirde dairesel bir hat şeklinde bir kesik. Silindir bu şekilde durduğu sürece içindeki balona bir sey olmaz. Ancak iki parçadan birinin hareket ettirildiğini hayal edin şimdi. Keskin uçların birbiri üzerinden kaydığını falan düşünün basitce. İçindeki bu çok hassas balon patlar sanırım. Bu kadar hayal yeter şimdi gerceğe dönelim yine.

Boynun travmalı oldugunu düşündüğünüz bir kazazedenin bu kırık omurunun içinden geçen omuriliğin kırığın keskin kenarları ile hasar görmemesi için bazı şeyleri yapmayacaksınız. En iyisi hiç hareket ettirmeyeceksiniz hatta hareket etmesini engelleyecek şeyler yapacaksınız.

Ne yaparsanız yapın boynun asla yan taraflara eğilmesine, arkaya bükülmesine sağa sola dönmesine asla ama asla izin vermeyiniz. Unutmamanız gereken en önemli şey bu. Tekrar ediyorum;

 BOYNUN YAN TARAFLARA EĞİLMESİNE,  ARKAYA DOĞRU BÜKÜLMESİNE, SAĞA SOLA DÖNMESİNE ASLA NEDEN OLMAYIN VE BUNU ENGELLEYİN. Öne doğru olan bükülme aşırı olmamak şartıyla serbest ama unutmayın gerekmiyorsa bu da yasak. 20-30 derecelik bir öne eğilme zarar vermez. Tek serbest yön basın vucudun aksi yönüne doğru çekilmesi. Bunun rahat yapabilirsiniz yani kafayı tutup vücuttan ayıracakmış gibi çekebilirsiniz. Hatta bu hareket bazen kırığı olan kazazedelerde hayat kurtarıcı olur. İşte kaskı kaskı çıkarırken de kullanabilecegimiz tek yöntem bu.

Şimdi geldi sıra kask çıkarma tarifine.

Genel bazı ilk yardım kurallarını atlıyorum. Bunların yapıldığını ve sadece kaskın çıkarmasına işin geldiğini düşünüp öyle tarif yapacağım.

Altın kural kask iki kişi tarafından çıkarılır. Tek kişi çıkarmak çok zordur. 

Birinci kişi sırtı üstü yatan yaralının yanına gelir dizüstü oturur. Bir elinin avucunu yaralının ensesinin altına sokup ensesini çok iyi bir şekilde kavrar. Diğer elinin başparmağını alt çenenin alt kısmının bir tarafından işaret ve orta parmağını da diğer tarafından destekler. Asla yumuşak tarafı değil kemikten desteklenir. Şimdi elinizle çenenizin altına bakın, kenardaki kemik ve aradaki yumuçak dokuları hissedin. İşte sizin parmaklarınızla destekleyeceğiniz bu kemik kısmı (yumuşak yerinden bastırırsanız dili iteceğinizden solunum yolunu kapayabilirsiniz.) Çeneden tutan elinizle sadece destek yapıyorsunuz unutmayın. Fazla itip boynun geriye dogru bükülmesine neden olmayın zaten diğer elinizde ensede bunun için duruyor.
Şimdi boyunu iki eliniz arasına aldınız artık boynun kontrolu sizin elinizde. Hiçbir yöne harekete izin yok.

İkinci kişi yaralının baştarafına geçip oda dizüstü oturur. Önce kaskın bağı çözülür. Sonra kask alt kısımlarından iki elle tutulup kulak kısmı genişletilerek kendinize doğru çekerek (unutmayın kendinize doğru çekmeniz boynun serbest bıraktığımız yararlı olan yön. Burada işimize yaradı bu yön) hafifte yaralının yüzüne doğru kaldırarak (öne harekette 20-30 derece serbestleştirip) kaskı çekiniz. Hareket yönü size doğru gelip yukarı bükülen bir kavis oldu hayal ederseniz.
Kask çıktıktan sonra kaskı çıkaran kişi yine hastanın baştarafından iki avucunu yaralının kulaklarına gelecek şekilde yerleştirir. Başparmaklarını çenenin altındaki kemik kısma diğer parmaklarınıda enseye doğru yerleştirip boynu hafif kendine çekerek sabit tutar  (diğer kişi serbest kalır). Taki bir boyun ateli getirilip boyuna sarılıncaya kadar bu şekilde durur.

Dr. Ömer Uzma